روان شناسی دین از دیدگاه یونگ

دین و روان شناسی دین

 

ملاحظه و مشاهدة برخی عوامل پویا که قدرت » تلقی می شوند : ارواح ، شیاطین ، خدایان ، قوانین اندیشه ها ،

آرمان ها ، یا هر نامی که انسان به چنین عواملی در دنیای خود داده و آنها را تا بدان حد قدرتمند ، خطرناک ، با کمک

دهنده یافته که مورد توجه خاص او قرار بگیرند ، یا در این عوامل آن قدر شکوه ، زیبایی ، و معنادیده که آنها را به جان و

دل مورد پرستش و مهرورزی قرار دهد.

 

یونگ در باب دین بیش از هر موضوع دیگری سخن گفته است . او اشاره می کند : دین یکی از قدیمی ترین و

عمومی ترین تظاهرات روح انسانی است . بنابراین هرگونه روان شناسی که سر و کارش با ساختمان روانی شخصیت

انسان باشد ، دست کم نمی تواند این حقیقت را نادیده بگیرد ، که دین تنها یک پدیده ی اجتماعی و تاریخی نیست ،

بلکه برای بسیاری از افراد بشر حکم یک مسأله ی مهم شخصی را دارد . » ۱ به باور یونگ دین دارای نیرویی برتر

است که در همه ی اعصار مردمان را بر آن داشته ، به آنچه نااندیشیدنی است بیندیشند ، بزرگ ترین رنج ها را بر خود

تحمیل کنند ، تا به اهدافی که لازمه ی کسب تقدس است نائل آیند . یونگ می گوید : دین همان قدر واقعی است

که گرسنگی و ترس از مرگ ، و میان فعالیت های معنوی انسان از همه قوی تر و اصیل تر است ، هر چند که این

همان کار کردی است که بر سر راهش ، حتی بیش از مسألهی میل جنسی یا مسألهى انطباق اجتماعی ، مانع

ایجاد کرده اند . یونگ معتقد است دین یک رابطهی درونی با عالی ترین و نیرومند ترین ارزش هاخواه مثبت یا منفی

است . این رابطه می تواند ارادی یا غیر ارادی باشد . به باور بونگ این واقعیت روان شناسانه نیرومند ترین تأثیر را در

عملکرد ما دارد . زیرا همواره عامل روانی شدید وجود دارد تا آن را خدا بنامیم

یونگ مدعی است که انسان همواره به کمک دین نیازمند بوده است و کمک دین بدین ترتیب است که ناهشیار ، روان

آدمی را به مرتبه ی آگاهی می رساند و سپس انسان را آزاد می گذارد تا به بهترین وجه ممکن بر آن فائق آید . یکی

از تعابیر یونگ در تفسیر دین ، اتصال به لایتناهی است که انسان را از محدودیت ها و بیهودگی ها نجات می بخشد :

فقط اگر بدانیم که لایتناهی تنها موضوع مهم است ، می ۔ توانیم از محکم کردن علاقه خود به بیهودگی و انواع و

اقسام هدف هایی که دارای اهمیت واقعی نیستند ، حذر کنیم . اگر دریابیم و احساس کنیم که اینجا در این زندگی به

لایتناهی

پیرو اصالت ربطی داریم ، امیال و حالات ما تغییر می کند . » یونگ در دستگاه روان شناسی خود که مبتنی بر پژوهش

تجربی است ، می کوشد پدیده های گوناگونی را که به انسان مربوط اند ، از جمله دین را بر شیوه های علمی

بررسی کند و از توسل به هرگونه ملاحظات فوق طبیعی بپرهیزد ، به این وسیله او می خواهد بگوید که دین یک

واقعیت روان شناسانه است : هر چند غالبا دربارهی من گفته شده است که فیلسوف هستم ، ولی حقیقت این

است که تجربه ام . و از نظر پدیده شناسی تبعیت می کنم . » با این وجود ، او خود را منکر مسائل متافیزیک نمی

داند و اعتبار این ملاحظات را انکار نمی کند فقط مدعی است که صلاحیت بررسی پدیده های مابعد الطبیعی را ندارد

از دیگر ویژگی های منحصر به فرد بونگ در میان سایر روان شناسان آشنایی نسبتا خوب وی با متون ادیان دیگر به ویژه

قرآن کریم است . برای نمونه ، وی در کتاب حار صورت ازاس ، با توضیح و تحلیل سوره کهف ( شرحی همین سوره

فران ) ، داستان های مختلف راء در حقیقت بیان نمادین صورت از ولادت مجدد » در انسان می داند . حتی در سفر

خود به آفریقا می گوید : به علت آگاهی پس از قران کریم ، مرا مؤمن به قران می خواندند . در ذهن آنها ، من یکی از

پیروان پنهانی محمد (ص) بودم.